Ruh sağlığında normallik, anormallik…

• Editör
• 01.12.2023 09:34
• 0

Ruh sağlığında normallik, anormallik…

Bir şeyi, durumu ya da bir özelliği ‘anormal’ olarak sınıflayabilmek için, önce normlara ihtiyaç duyarız. Norm sözcüğü de, ‘sıradan’, ‘ortalama’, ‘genel-geçer’ gibi kavramları çağrıştırır. Norm/anormal ayrımını belirlemek için de birtakım yöntemler kullanılır.

Sosyal, duygusal ge­li­şi­min ve ruh sağlığının yo­lun­da gi­dip git­me­di­ği­ni de­ğer­len­di­re­bil­mek için de o yaş gru­bu­na ve o kül­tü­rel çev­re­ye ait ge­li­şim­sel norm­la­rı bil­mek ge­re­kir. Ya­ni bu norm­la­rın be­lir­li bir öl­çü­de dı­şı­na çık­mak ge­li­şi­min ‘anor­mal’ ol­du­ğu, diğer bir deyişle çeşitli riskler taşıdığı an­la­mı­na ge­le­cek­tir. Bir du­ru­mun anor­mal ol­du­ğu­nu tes­pit et­mek için çe­şit­li yön­tem­ler kul­la­nı­la­bi­lir:

 

• İs­ta­tis­tik­sel norm­lar­dan sap­ma: Boy, ağır­lık ve ze­kâ gi­bi bir­çok ka­rak­te­ris­tik özel­lik­ bir top­lum­da öl­çül­dü­ğün­de çe­şit­li de­ğer­ler el­de edi­lir. Bir­çok in­sa­nın boy uzun­lu­ğu­ nor­mal­den faz­la uzun ve­ya nor­mal­den faz­la kı­sa­dır. Bu ör­nek­te anor­mal­li­ğin ta­nı­mı is­ta­tis­tik­sel sık­lı­ğa da­ya­nır. An­cak bu ta­nı­ma gö­re, ile­ri de­re­ce­de ze­ki ve­ya ile­ri de­re­ce­de mut­lu olan bir ki­şi anor­mal ola­rak sı­nıf­lan­dı­rı­la­cak­tır. Bun­dan do­la­yı, anor­mal­li­ği ta­nım­lar­ken is­ta­tis­tik­sel sık­lık­tan da­ha fark­lı kav­ram­la­rı da ele al­mak ge­re­ke­cek­tir.

 

•    Sos­yal norm­lar­dan sap­ma: Her top­lu­mun ka­bul edi­le­bi­lir dav­ra­nış için çe­şit­li stan­dart­la­rı ve­ya norm­la­rı var­dır. Bu norm­lar­dan be­lir­gin bir şe­kil­de sap­ma gös­te­ren dav­ra­nış ‘anor­mal’ ola­rak ka­bul edi­lir. Ancak bir top­lum ta­ra­fın­dan nor­mal ka­bul edi­len bir dav­ra­nış di­ğer bir top­lum ta­ra­fın­dan anor­mal ka­bul edi­le­bi­lir. Ay­rı­ca anor­mal olan du­rum za­man için­de ay­nı top­lum ta­ra­fın­dan de­ği­şik­li­ğe uğ­ra­ya­rak nor­mal ka­bul edi­le­bi­lir.

 

•    Dav­ra­nış uyum­suz­lu­ğu: Anor­mal dav­ra­nı­şı is­ta­tis­tik­sel ve­ya sos­yal norm­lar­dan sap­ma ola­rak ta­nım­la­mak­tan baş­ka top­lum­sal alan­da ça­lı­şan bir­çok araştırmacı en önem­li öl­çü­tün dav­ra­nı­şın ki­şi­nin ve­ya sos­yal gru­bun sağ­lı­ğı­nı ve mut­lu­lu­ğu­nu et­ki­le­me şek­li ol­du­ğu dü­şün­ce­sin­de­dir. Bu öl­çü­te gö­re, dav­ra­nış eğer uyum­suz­sa anor­mal­dir. Ka­la­ba­lık­tan kork­tu­ğu için oto­bü­se bi­ne­me­yen bir ki­şi­de ol­du­ğu gi­bi ba­zı dav­ra­nış sap­ma­la­rı ki­şi­nin sağ­lı­ğı­nın bu uyum­suz dav­ra­nıştan et­ki­len­di­ği­ni gös­te­rir.

 

•    Ki­şi­sel sı­kın­tı­lar: Anor­mal­li­ği açık­la­yan dör­dün­cü öl­çüt ki­şi­nin dav­ra­nı­şın­dan çok ki­şi­nin öz­nel sı­kın­tı his­set­me­siyle il­gi­li­dir. Bir­çok in­san kay­gı­lı, dep­re­sif ve­ya si­nir­li ola­bi­lir. Uy­ku­suz­luk­tan, iş­tah az­lı­ğın­dan ve ağ­rı­lar­dan ya­kı­na­bi­lir. Ba­zen ki­şi­sel sı­kın­tı his­set­me anor­mal bir du­ru­mun tek be­lir­ti­si ola­bi­lir.

 

 

 

 

Ruh Sağlığı Normallik Modelleri

 

Daniel Offer ve Melvin Sabshin psikolojik normalliği, “sevebilme, çalışabilme, oynayabilme yetisi” olarak tanımlamıştır. Problem çözmede etkili olma, hayata yatırım yapma ve özerk kararlar verebilmeyi vurgulamıştır.

 

Christopher Peterson ve Martin Seligman (Pozitif Psikoloji modeli) ise altı noktayı normal olarak ön plana çıkarmıştır:

1. Sevebilme (ör, yakınlık, sosyal ve duygusal zeka),

2. Ilımlılık (ör, merhamet, tevazu, ihtiyat),

3. Bilgelik ve bilgi (ör, merak ve ilgi, açık fikirlilik, yaratıcılık, orijinal olabilme)

4. Cesaret (ör, çalışkanlık, dürüstlük, yiğitlik)

5. Adalet (ör, vatandaşlık bilinci, eşitlik, liderlik edebilme)

6. Üstünlük (ör, saygı, minnettarlık, şakacılık ve espri, maneviyat ve inanç, umut ve geleceğe yatırım)

William Menninger (Olgunluk modeli) şunları vurgulamıştır:

1. Sevebilme yetisi

2. Üretken problem çözme yöntemlerine sahip olma,

3. Kaderi gerçekçi bir şekilde kabul edebilme (teslimiyet),

4. Beklentilerin ve amaçların birey için uygun olması,

5. Umut etme kapasitesinin olması (iyimserlik)

Ayrıca, ruh sağlığını Sosyoduygusal Zeka ile eş anlamlı ele alan yaklaşım olumlu olarak şunları vurgular:

1. Kişinin kendi duygularını doğru algılaması ve izlemesi,

2. Duygularını uygun bir şekilde ifade edebilmesi,

3. Diğer insanların duygularını doğru bir şekilde değerlendirme ve uygun bir yanıt verme,

4. Diğer insanlarla yakın ilişkilere girebilme,

5. İstenen amaca yönelik duygularını odaklayabilme (motivasyon)

 

 

Yeni bir yazıda buluşmak üzere.

Sıhhat ve muhabbetle…

 

 

• Etiketler
• #profesör
• #doktor
• #koray karabekiroğlu
• #psikiyatr
• #çocuk
• #ergen
• #ruh sağlığı
• #normallik
• #anormallik
• #sosyal norm
• #davranış
• #davranış uyumsuzluğu
• #kişisel sıkıntılar
• #sevmek
• #çalışmak
• #oynamak
• #cesaret
• #adalet
• #üstünlük