Arılarda haberleşme dili : Dans

Sosyal yaşamın en gelişmiş örneği olan bal arıları, sosyal yaşamın gereği olan haberleşmeyi oldukça etkin bir biçimde kullanabilmektedirler.

Arılarda haberleşme, haberi göndermek isteyen bireyin meydana getirdiği bir uyarının karşı bireyde fizyolojik olarak bir karşılık meydana getirmesi veya buna bir yanıt vermesi anlamını taşımaktadır.

Bal arılarında haberleşmenin araçları ışık, görüntü, kimyasal ve fiziksel uyarılar olup bunları algılayan özel yapılar da duyu organlarıdır.

Herhangi besin kaynağının yerini belirleyen bir arı bu kaynağı kendi kovanına kazandırmak için her seferinde kursağını doldurmakla yetinmez. Ancak olanakları oldukça sınırlı olan bu birey kendi ailesinin diğer bireylerini olabildiğince çabuk bir şekilde kaynaktan yaralanmaya doğru yönlendirir.

Büyükşehir Belediyesinden üreticiye yonca tohumu desteği

Bunun için başvurabileceği tek yöntem ise kaynağın yönünü, mesafesini ve ne olduğunu anlatabildiği bir hareket biçimi olan arı dansıdır. Besinin yerini anlatma konusunda birbirlerinden oldukça farklı iki dans yapılır. Bunlar “dairesel dans” ve “kuyruk sallama dansı” olup kovan içerisinde ve petek üzerinde yapılır.

Dairesel dansta kısa fakat oldukça hızlı adımlar atılır ve peteğin dar bir alanında bir sağa bir sola dönülerek yapılır. Genelde dansın yönü de sık sık değiştirilir. Her yönde 1-2 halka çizilir. Dansın süresi birkaç saniye olmakla beraber 1 dakikaya kadar sürebilmektedir.

Dansı izleyen arılar aldıkları mesaj ile oldukça heyecanlanırlar ve duyargalarını dans eden arının yakınına veya üzerine yöneltirler. Bazılarının dansı izlerken mesajı algılamaları ile birlikte derhal uçuşa geçerek kaynağa doğru yöneldikleri görülür.

Dairesel dans besin kaynağının kovandan 100 m’den az olduğunda yapılan danstır. Kaynağın yönü hakkında bilgi ya hiç yok ya da çok azdır. Bu nedenle dansı izleyen arılar kovanın 100 m uzağında herhangi bir yöne doğru uçuşa geçebilirler.

Türkiye’nin tarla bitkileri, meyve ve sebze ambarı Samsun

Burada mesafenin kısa olması nedeniyle kaynağın yerini tanımlamayla zaman geçirmek yerine bireylerin bu şekilde kaynağı daha kısa zamanda bulabilecekleri ön plandadır.

Böylece birkaç arının kaynağı bularak o yöne doğru yoğunlaşan çalışması diğerlerinin de onların kokusuyla o yöne doğru yönelmelerini sağlamakta ve kısa zamanda kovandan çıkan bütün arıların o yöne doğru uçtukları görülmektedir.

Kaynak 100 m’den daha uzak mesafelerde ise zaman kaybını önlemek amacıyla kaynağın yönünü, mesafesini ve hatta ne olduğunu anlatan kuyruk sallama dansı yapılır.

Bu dansta dans edilen peteğin üst kısmında güneş olduğu varsayılarak, arı bir yöne doğru “D” şeklinde bir yarım daire çizer ve üst başlangıç noktasının karşısına geldiğinde keskin bir dönüşle düz olarak başlangıç noktasına hızla gider.

Bu kez yarım daireyi ters yöne çizerek aşağı iner ve hızla yükselerek başlangıç noktasına gelir. Dansın en büyük özelliği düz gidiş sırasında sanki kuyruk sallıyormuş gibi vücutta titreşimler meydana getirilmesidir.

Kuyruk sallama dansı sırasında insan kulağı ile duyulmayan düşük frekanslı bir ses çıkarılır. Çıkarılan sesin frekansı kaynağın mesafesi hakkında izleyen arılara bilgi vermektedir.

Bu yüzden bu ses mesafenin bildirilmesinde haberleşme aracı olarak kullanılır. Mesafenin anlatımında kullanılan bir başka araç ise dansa ayrılan zaman dilimidir.

130 bin ton çeltik rekoltesi bekleniyor

Dans etme sırasında 2 yarım daire arasındaki düz koşmaların 15 saniye içindeki sayısı mesafeyi doğrudan anlatır. 15 saniye içerisinde yaptığı düz koşu 9-10 ise mesafe 100 m, 7 ise 600 m, 4 ise 1000 m ve 2 ise 6000 m dolayındadır.

Eğer kaynak güneş yönüne farklı konumlarda bulunuyorsa düz koşu yapacağı yön kaynak yönünün güneşle olan açısına bağlı olarak diyagramın sağ veya solunda, üstte veya altta yer alır. Bu dansın en ilginç olan yönü ise güneşin yönünün değişmesine karşın dansın yönünün güneşe doğru sürekli ayarlanmasıdır.

Kuyruk sallama dansı sırasında arının vücudunu kaplayan mumsu tabaka gittiği çiçeğin kokusunu bir süre üzerinde taşımasına yardım ettiği için dansı izleyen arılar bu kokuyu kolaylıkla algılayarak kaynağın kokusu hakkında bilgi sahibi olurlar.

Böylece kaynağın kokusu aktarılan mesajlar içerisinde yine bir haberleşme aracı olarak yerini alır. Haberleşmede zaman da önemli bir kavramdır. Bir kaynağın farklı zamanlarda elverişli olması durumunda dans yalnızca o zamanda yapılarak arıların gereksiz bir çaba içerisine girmesi önlenmiş olur.