Arkeolojik kazıdan beyliğin soyu çıktı

Osmanlı İmparatorluğu’nun Canik Sancağı altında hüküm süren Taceddinoğulları Beyliği’nin soyu belirlendi. Samsun’un Çarşamba ilçesindeki kurtarma kazısı sırasında bulunan seramiğe işlenmiş Oğuz Tamgası’na ilişkin araştırma yapan arkeologlar, beyliğin kökeninin Ertuğrul Gazi ile Halep’ten Anadolu’ya göç eden 24 Oğuz boyundan Alkaevli koluna ait olduğunu tespit etti.

Anadolu’nun fethiyle birlikte Müslüman Türklerce iskan gören Ordu mahallesi, kültürel birikimiyle turizmde zengin bir destinasyon sunuyor. Mahallede 14. yüzyılda kurulan Tacettinoğulları Beyliği’ne ait Aslanlı Kale, ahşap cami, türbe, aile kabristanlığı, hamam ve değirmen kalıntısı gibi taşınmaz varlıklar bulunuyor. Türkçe konuşmalarının dışında aile ve kökenlerinin nereye dayandığına ilişkin net bilgiye sahip olunamazken, kale ve mezarlık civarında yaşayan vatandaşlar ise ‘Kınıklı Sülalesi’ namıyla anılıyor.

Uzun yıllardır merak edilen beyliğin kökenine ilişkin araştırma yürüten Samsun Müze Müdürlüğü arkeologlarından sanat tarihçisi Emine Yılmaz, 1. derece arkeolojik sit alanı ilan edilen Sarıyer mevkiinde arkeolojik kurtarma kazısı yaptı. Madeni ve ahşap süslemeleriyle geçmişin izlerini taşıyan kale çevresindeki kazıda Yılmaz, figür ve tamganın işlendiği seramik parçaları elde etti. Kale kalıntısının batı sur duvarındaki büyük kule alanından çıkarılan pişmiş seramik kasenin dip parçasının iç kısmındaki ‘Oğuz Tamgası, beyliğin kökeni konusunda elde edilmiş ilk somut veri olma özelliği taşıyor.

Bulguları inceleyerek Orta Asya’dan Anadolu’ya taşınan ve Türk-İslam kültüründe önemli yere sahip olan tamgalar üzerine araştırma yapan arkeolog Emine Yılmaz, Çark-ı Felek motifli tamganın, 24 Oğuz boyundan Bozok koluna bağlı Günhanoğulları’ndan Alkaevli soyuna mensup olduğunu tespit etti. ‘Ak çadırlı’ anlamına gelen savaşçı yörük Alkaevliler, 13. yüzyılda Türkmenistan’dan Halep’e göç etmiş, Ertuğrul Gazi ile birlikte Anadolu’ya gelmişti. Topluluk, günümüzdeki varlıklarını ‘Elbeyliler’ adıyla Sivas’ın 43 mahallesinde devam ettiriyor.

Sanat tarihçisi Emine Yılmaz

Tamgalarla ‘Oğuz Boyları Işığında Tacettinoğulları Beyliği’ araştırmasının sonuçlarıyla ilgili bilgi veren sanat tarihçisi Emine Yılmaz, “Doğu sur duvarlarının ortaya çıkarılması çalışmaları esnasında ele geçen insan figürlü seramik kap parçasının kökeni, minyatürlerinde ‘Sgroffito’ tekniğini kullanan Uygur Türklerine dayanıyor. Ok ucu, mızrak ucu, taş gülle, sapan taşları, aşık oyun kemikleri, taş aletler, çini, şamdan vb. günlük kullanım eşyalarına ait seramik parçaları, bölgeyi 13. ve 14.yy. seramik sanatının temsilcisi yapacak konumdadır. Çünkü bu yoğunlukta seramik ürün veren başka bir yerleşke henüz tespit edilmemiştir. Yine kazıda ele geçen ‘’Koç’’ heykeli geleneksel yaşam izlerini taşırken, dökme/döğme tekniği ile yapılan mızrak uçları, farklı tipteki ok uçları, gülleler, sapan taşları, devrin ve beyliğin harp silahları tarihine ışık tutacak niteliktedir. Dolayısıyla Ordu Mahallesi, kültür ve turizminin gelişmesinde önemli potansiyele sahiptir” dedi.

Taceddinoğulları Beyliği’nin aile kökeniyle ilgili ellerinde artık net bir bilgi olduğunu ifade eden Yılmaz, “Kuzey Anadolu’nun uç beyliği olan Taceddinoğulları, 14. yüzyılın son dönemlerinde Çarşamba’da varlık göstermiş, 1423-1425 yıllarında Osmanlı Devleti'nin Canik Sancak Beyi olarak son temsilciliğini yapmıştır. Kazılarda ele geçen ‘’Oğuz Tamga’sı’’ beyliğinin soyunun belirlenmesi açısından ilk somut veri örneğidir. Kökenlerine ilişkin ipuçları sunmaktadır. Kazı çalışmaları devam ederse Türk-İslam tarihinde Ordu mahallesinin ve beyliğin önemi daha iyi anlaşılacak, mimari ve kültür varlıkların tanıtımıyla bölge, kültür-turizm yönünden hak ettiği değeri bulacaktır" diye konuştu.

Anadolu Selçuklu Devleti döneminde uç beyliğiyken 1346 yılında Türkmen Emir Tâceddin tarafından Çarşamba ilçesi Ordu mahallesinde kurulan Tacettinoğulları Beyliği, Samsun, Ordu, Tokat ve Amasya bölgelerinde hüküm sürmüştü. Bölgede sanat tarihinin başlangıcı kabul edilen beylik, 1398 yılında Osmanlı egemenliğini tanımıştı. 1402’deki Ankara Savaşı sonrası bağımlığını ilan etti. Padişah 2. Murat döneminde Canik Sancak Beyi olan beylik, sadakat yeminiyle varlığını 1425’te sona erdirmişti.