Samsunlular AVM'ye neden gidiyor? İşte araştırmanın sonucu

Samsun'da AVM''ye giden 400 kişiyle yüz yüze yapılan anketin sonucunda ortaya ilginç bir tablo çıktı. AVM'leri boş zaman mekanları olarak değerlendiren katılımcıların büyük çoğunluğu buraya sadece alışveriş için gitmediklerini belirtti.

Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyoloji Anabilim Dalı tarafından Samsun örneği üzerinden yapılan Aışveriş Merkezlerinde Hafta Sonları Zaman ve Mekan Tüketimi’ başlığı ile araştırma yapıldı. Alışveriş Merkezlerine insanların “neden ve ne” sıklıkla gittikleri sorgulandı.

Tüketim pratiği, tarih boyunca değişimler geçirerek günümüze kadar gelmiştir. Tüketim ilk dönemlerde sadece belirli ihtiyaçlara cevap veren bir eylemken, özellikle modernleşmenin ortaya çıkışı, Endüstri Devrimi ile yapısında değişimler geçirmiştir.

Bu durum, toplumun tüketim anlayışında değişimleri beraberinde getirmiştir. Modern dönem ile birlikte tüketim karmaşık bir role bürünmüş, bireyler birbirinden ayıran nitelikleri sergilemeye başlamıştır.

Her geçen gün sayısı artan bu Alışveriş Merkezleri (AVM) bireylerin yaşam alanları haline gelmiştir. Bireyler çeşitli aktivite mekanlarına sahip olan AVM’lerde sadece alışveriş yapmamakta, eğlence ve oyun faaliyetlerini de gerçekleştirebilmektedir.

Bununla birlikte bu mekanlar bireylerin buluştuğu sosyal alanlar olarak da değerlendirilmektedir. Alışveriş merkezlerinde birçok markanın bir arada olması, olumsuz iklim koşullarında iklimlendirme özelliğinin olması, birçok eğlence, oyun ve yemek mekanlarının aynı alan içinde yer alması bireylerin buraları tercih etmesinde etkili rol oynamıştır.

Samsun’un dört merkez ilçesi konumunda olan Atakum, İlkadım, Canik ve Tekkeköy’de ikamet eden ve alışveriş merkezlerine giden bireyler evren olarak belirlendi. Bu evren içinden 400 birey basit seçkisiz örnekleme yöntemiyle örneklem olarak seçildi.

Canik ilçesindeki bir AVM’de 400 kişiyle yüz yüze anket uygulaması yapıldı. Yapılan araştırma, bireylerin bu alanları tüketim mekanları olarak değerlendirdiği görüldü.

Yapılan araştırmanın sonuç bölümünde ise şu ifadelere yer verildi:

“Üretim biçimindeki ve ticarette yaşanan gelişmeler, kentlerin değişimini beraberinde getirmiş bunun sonucunda kentler ticaretin merkezleri olmaya başlamıştır. Toplumsal alanda yaşanan bu değişimler tüketim pratiklerinin bireyler tarafından farklı biçimlerde gerçekleşmesine neden olmuştur.

Özellikle Endüstri Devrimi sonrasında fordist üretim yapısı olarak nitelendirilen seri üretim sisteminin ortaya çıkması, üretimi başat konuma getirmiştir. Üretimin toplum üzerindeki bu konumu, tüketiminde belirli bir noktaya gelmesine neden olmuştur.

Seri üretim ile kitlesel üretimin ortaya çıkması, bu ürünlerin tüketilmesi sorununu ortaya çıkarmıştır. Kitlesel üretim, kapitalizmi dünya üzerinde etkili kılmaya başlamış, bu sistemle yeni pazarlar ortaya çıkarılarak tüketim kitlesel alana yayılmaya başlamıştır.

Günümüzün modern tüketim mekanı olarak adlandırılan alışveriş merkezleri, bireylerin eğlendikleri, birbirleri ile buluştukları ve boş zamanlarını değerlendikleri mekanlar olma niteliğine sahiptir. Modern dönemin yaşam merkezleri olarak belirtilen bu alanlar, çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır.

Boş zaman geçirdikleri mekanlar

Çalışmamızda bireylerin alışveriş merkezlerine hangi amaçlarla gittiklerini belirleyebilmek bununla birlikte bireylerin sadece alışveriş için değil, bu mekanları eğlence, oyun, boş zamanını geçirdikleri alanlar olduğunu gösterebilmek amaçlanmıştır.

Günlük yaşamında bireylerin her aktiviteye burada ulaşabiliyor olması, insanların bu mekanlara gitmesinin sebepleri arasında yer almaktadır. Samsun’un dört merkez ilçesinde oturan 400 kişi arasında Canik ilçesindeki AVM’ye en fazla gelenler Atakum ilçesinde ikamet eden bireylerdir. Yapılan analizde Atakum ilçesinde oturan bireylerin büyük çoğunluğunun aylık ortalama gelirlerinin yüksek olduğu görülmüştür.

Buradan da AVM’ye gelen bireylerin daha çok orta ve üst gelir gurubundan oluştuğu sonucuna da varılmıştır. Yoksulluk sınırı üzerinde aylık ortalama gelire sahip olan bireylerin toplamının yarıdan fazla olması bu sonucu doğrulamıştır.

Bir öğrenci kenti olan Samsun’da öğrencilerin de AVM’ye büyük ilgi gösterdiği görülmüştür. Katılımcıların meslek gruplarına bakıldığında orta ve üst grup bireylerin çoğunlukta olduğu sonucu da ortaya çıkmaktadır. Aylık ortalama gelir dağılımı ile meslek grupları bu durumu kanıtlar niteliktedir. Katılımcıların eğitim durumlarının yarısından fazlasının lise, lisans ve lisansüstü olduğu görülmekte ayrıca en fazla ikamet ettikleri yer olarak Atakum cevabını verdikleri anlaşılmaktadır.

Bireylerin yarısından fazlası, daha çok hangi mevsimde gidersiniz sorusuna “fark etmez” ve “hepsi” cevaplarını vermiştir. Bu sonuca bakarak bireylerin alışveriş merkezini her mevsim tercih ettiği yorumu yapılabilir; her mevsim tercih edilen bir mekan olan alışveriş merkezlerinin bireyler için birer yaşam alanları olduğu sonucu da çıkarılabilir.

Günümüzün yaşam merkezleri olarak tanımlanan alışveriş merkezlerine bireylerin çeşitli amaçlarla gittiği tespit edilmiştir. Bu çalışma alışveriş merkezlerinin çok yönlülüğünü, bireyler için farklı seçenekler sunduğunu ve bu mekanların alışveriş haricinde farklı sosyal imkanlar sunduğunu göstermeyi amaçlamıştır.

Erkeklere kıyasla kadın katılımcılar daha fazla Alışveriş Merkezi’ni güvenli bir mekan olarak gördüklerini belirtmiştir. Kadınlar için alışveriş merkezlerinin güvenilir olması bu merkezlerin tercih edilmesinde etkili bir faktör olduğu söylenebilir.

Katılımcılar yüksek bir oranda Alışveriş Merkezi’ne sadece alışveriş için gitmediğini belirtmiştir. Bu sonuç, AVM’nin boş zaman mekanı olarak görüldüğünün göstergesidir. Bu görüşü destekleyen başka bir sonuç da, bireylerin Alışveriş Merkezi’ne yüksek bir oranda aktivite için gittiklerini belirtmesidir. Katılımcıların büyük bir çoğunluğunun Alışveriş Merkezi’ne aktivite çeşitliliğinden dolayı gittiğini ifade etmesi, bu görüşü desteklemektedir.

Eğlence ve aktivite için de gidiyorlar

Katılımcıların yemek seçeneklerinin bu mekanda fazla olmasına da önem verdiği görülmüştür. Yemek seçeneklerinin fazla olması bu mekanı tercih etmede önemli bir faktör oluşturmaktadır. Aynı şekilde “eğlence ve oyun amaçlı giderim” ifadesine katıldıklarını yüksek bir oranda belirten katılımcılar, bu mekanda çeşitli aktiviteler yaptıklarını göstermektedir.

Erkek ve kadın bireyler boş zaman değerlendirme açısından benzer cevaplar vermiştir. Alışveriş dışında bireylerin farklı etkinlikler yapması, Alışveriş Merkezi’ni boş zaman değerlendirme mekanı olarak nitelendirilmesine yol açmaktadır.

Bireylerin meslekleri ile Alışveriş Merkezi’nin boş zaman olarak değerlendirilmesi arasında anlamlı bir farklılık da bulunmuştur. Bu farklılık aynı oyun ve eğlence de olduğu gibi mesleklerde de emekli bireylerde görülmektedir.

Bu farklılık yaşta da kendini göstermiştir. 53 ve üzeri yaşta olan bireyler daha az boş zaman alanı olarak değerlendirdiğini belirtmiştir. Kadın bireyler, erkeklere kıyasla daha fazla ihtiyaç dışı alışveriş yaptığını belirtmiştir. Bu sonuç kadınların, erkeklere kıyasla daha fazla alışveriş yaptığını göstermektedir. “