Fındıkta budama çeşitleri

Fındıkta budama, dikimle başlayan ve ağacın ekonomik ömrünün sonuna kadar devam eden en önemli kültürel uygulamalardan biridir.

1-Şekil Budaması: Ülkemizde kullanılan geleneksel dikim şekli olan ocak dikim sisteminde şekil budaması şu şekilde yapılır:

Yıl dikimi takip eden gelişme yılında fidanlara müdahale edilemez.

Yıl Mart ayında, tomurcuklar uyanmadan önce topraktan 5 cm yükseklik kalacak şekilde fidanların tepesi vurulur. Fidanlara gerekli bakım ve mücadele işlemleri uygulanır. Mayıs ayı sonlarına doğru kesim yerinden çıkan sürgünlerden iyi gelişen ve dışa bakan bir tanesi seçilir, diğerleri kesilir. Fidanların bakımı düzenli bir şekilde yapılarak, kışa hazırlıklı girmeleri sağlanır.

3. Yılda fidanlarda bir önceki yıl seçilen sürgün 100 cm yükseklikten ve yine toprağa bakan göz üzerinden kesilir. Bu kesim işleminden sonra gelişen sürgünlerden bir tanesi doruk dalını, diğer iki tanesi de yan dalları oluşturmak üzere sağlı-sollu olarak seçilir ve diğerleri kesilir.

4. Yılın Mart ayında doruk dal ile iki yan dal, gelişme durumlarına göre, 60-80 cm'den ve dışa bakan göz üzerinden kesilir. Daha az gelişme gösterenlere ise dokunulmaz. Düzenli bakım sonucunda, seçilen dallar üzerinde o yılın sürgünlerinden karşılıklı olarak gelişen ikişer sürgünün dışındakiler çıkarılır. Son yıl da aynı işlem tekrar edilerek 5. yılın sonunda şekil budaması tamamlanmış olur.

2-Verim (Ürün) Budaması: Fındıkta tam verim çağı çeşide, bakım şartlarına ve ekolojiye göre değişmekle birlikte 20-25 yaşlarına kadar devam etmektedir. Bundan sonra ana dallar üzerindeki yan dallarda sıklaşma, sürgün faaliyetlerinde ve buna bağlı olarak da verimde azalmalar gözükür. Verim budamasında, ağaca ilk 5 yılda verilmiş şekle bağlı kalmak koşuluyla:

- Kurumuş, kırılmış ve cılız sürgünler ile ocak içlerine doğru büyümüş sürgünler çıkarılmalı, - Ocak dışına doğru çok uzamış sürgünler kısaltılmalı,

- Ocak içlerini açmaya yönelik olarak yaşlanmış, hastalıklı ve üst üste gelişme gösteren dallar dip kısımlarından kesilmeli,

- Kesilen dalların yerine, aynı yönde gelişme gösteren kök sürgünlerinden birinin gelişmesine izin verilmeli (İkame dal).

Fındık ocaklarında ana dallar haricinde gelişen yeni sürgünler daha sonraki yıllarda gençleştirme amacıyla kullanılmaktadır. Ancak bu yeni sürgünlerin ocakta bulunan ana bitkilerin güneşlenememesine, havalanmanın ve tozlanmanın yetersiz olmasına, dalların sıklaşmasına, gereksiz su ve besin elementi sarfiyatına neden olmaktadır. Bu nedenle, fındık ocaklarında meydana gelen bu sürgünler henüz taze iken çıkarılmalıdır.

3-Gençleştirme Budaması: Fındıkta diğer meyve türlerinden farklı olarak, dal yaşı ve dikim yaşı vardır. Ekonomik verim çağında olan bahçelerde, ocakların içinden kesilecek olan yaşlı dalların yerine, kesimden 5-6 yıl önce bunların yerini alacak sürgünler (ikame dal) belirlenir. Bu sürgünlerin gelişmesine izin verilerek, verimde süreklilik sağlanır. Dikim yaşı da fındık yetiştiriciliğinde verimi etkileyen en önemli unsurlardan biridir. Fındığın ekonomik ömrü 55-60 yıldır. Daha yaşlı bahçelerde verimde önemli düşüşler görülmektedir. Çünkü ocaktaki ana bitkinin kökü yaşlanmış olmakta dolayısıyla bu kökten çıkan sürgünlerin verim potansiyeli de düşük olmaktadır. Bu yüzden yaşlanmış ve verimden düşmüş ocakların sökülüp, bahçenin yeniden tesis edilmesi gerekmektedir.