“Samsun, Amisos'un değil 'Müslüman Samsun’un üzerine kuruldu”

Tarihçi ve sosyolog Emin Günaydın, bugünkü Samsun’un Cenevizliler tarafından yerleşim yeri haline getirilen Amisos bölgesinin üzerine değil; Danişmendliler tarafından yerleşim yeri haline getirilen 'Müslüman Samsun' şehrinin üzerine inşa edildiğini söyledi.

Samsun Büyükşehir Belediyesi, "Kent Belleği Söyleşileri-Samsun Evvel Zaman İçinde" etkinlikleri başladı. Etkinlikler çerçevesinde Samsun Kent Müzesi’nde “Fotoğraflarla Eski-Yeni Samsun” başlıklı söyleşi düzenlendi.

Programa konuşmacı olarak katılan tarihçi-sosyolog Emin Günaydın, 100’e yakın eski ve yeni Samsun fotoğraflarıyla geçmişten günümüze kadar gelen Samsun’un bilinmeyen tarihini katılımcılarla paylaştı.

“Samsun, Amisos değil 'Müslüman Samsun’un üzerine kuruldu”

Günümüz Samsun’unun bina edilme hikayesini fotoğraflarla anlatan Emin Günaydın, “Samsun merkezde en eski yerleşim yeri Amisos dediğimiz Cedit, Liman ve Baruthane mevkisi. Bu da M.Ö. 700’lü yıllara denk geliyor.

Akalan kazıları da bunu doğruluyor. Samsun’da önce Gaşkalar, Filikler, Hititler, Yunanlar, İyonlular, Persler, Romalılar, Bizanslılar ve Amisos denilen yere sahip olan güç Cenevizliler. Cenevizliler, burayı ele geçirerek kale yapıyorlar, etrafını da surla çeviriyorlar.

Burası ticaret merkezi olarak meydana çıkıyor. 1071’den önce de İskitler döneminde de Türkler Samsun bölgesine gelmişler. Türklerin bu bölgeye gelmesiyle yavaş yavaş fethetmeye başlamışlar. 1178’den sonra burası Müslümanların eline geçti.

Ele geçirilen alan Ceneviz kolonisi denilen Amisos bölgesi değil, şu anki Saathane ve Büyük Camii çevresidir. Kaynaklar burada Danişmendliler tarafından kale yapıldığını aktarıyor. Deniz kenarındaki ilk ve en önemli kale olarak da ifade ediliyor.

Sonrasında Samsun bölgesinde Ceneviz kolonisi kalesi içinde ve çevresinde yeni bir şehir doğuyor. Saathane ve çevresinde kurulan şehir 'Müslüman Samsun’dur. Çelebi Mehmet döneminde 1419’da Osmanlılar, Cenevizlilerin kolonisini ele geçirerek surları açmıştır. Cenevizliler de buradan ayrılırken ne var ne yok yaktılar.

Samsunluların bildiği mahalleye de adını veren ‘Kara Samsun’ ifadesi de bu olaydan gelir. Dolayısıyla bir 'Müslüman Samsun' vardır, bir de 'gavur Samsun' vardır. Gavur ve Müslüman Samsun’un temel hikayesi de budur” dedi.

Merkezdeki ilk yerleşim yeri olan Amisos’un Cenevizliler gittikten sonra harap kaldığını ifade eden Günaydın, “Bugünkü Samsun, gavurların yerleşim kurduğu yerin üstüne bina edilen bir şehir değildir.

Daha düne kadar Baruthane, Cedit ve Liman Mahallesi kısmının yeni imara açıldığını biliyoruz. Harap kalmıştır, sit alanı ilan edilmiştir. Yeni yeni imara açılmıştır. Gerçek Samsun, Müslümanların yaptığı Saathane civarındaki kalenin etrafında büyüyerek ortaya çıkan bir şehir olmuştur.

Bazen şöyle bir hata yapıyorlar; ‘Samsun Amisos’un üstüne kuruldu’ diyorlar. Bu yanlıştır. Amisos ayrı bir yerdi, koloniydi ve oranın üstüne hiçbir zaman bir yerleşim kurulmadı” diye konuştu.

Söyleşiyi Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanı İdris Akdin ve vatandaşlar ilgiyle takip etti.